معرفی مغار منبت کاری
مغار منبت کاری وسیله ای است که برای کنده کاری و ایجاد طرح و نقش بر روی چوب استفاده می شود. مغارهای نجاری دارای تنوع زیادی هستند که هر کدام شکل خاص خود را داشته و کاری متناسب با شرایط خود را انجام می دهند مغار های منبت کاری هم از این قائده مستثنی نبوده و دارای تنوع زیادی در نوع و اندازه می باشند. منبت کاری یکی از صنایع دستی قدیمی ایران است و به نوعی کنده کاری و حکاکی روی چوب گفته می شود که آثار و نقوش طراحی شده پس از پایان کار به صورت برجسته بر سطح چوب نمایان می شود.
منبت کاری چیست؟
منبت کاری جزء هنرهای دستی قدیمی است که از آن برای کنده کاری و حکاکی به منظور ایجاد طرح و نقش های زیبا بر روی چوب استفاده می شود. به دلیل آنکه در منبت کاری نقوش و طرح ها به شکل برجسته بر روی سطح چوب ایجاد می شود باید از چوب های مستحکم و بادوام درختانی که در دسته چوب هایی با بافت سخت قرار می گیرند استفاده شود، از پرکار برد ترین این درختان می توان به چوب گردو، شمشاد و گلابی اشاره کرد.
مغار چیست و چه کاربردی دارد؟
مغار از ابزار ها و وسایل نجاری است که در اندازه و ابعاد مختلف تولید می شود از مغار برای کندن و تراشیدن چوب استفاده می شود این وسیله در طرح های مختلف با کاربرد های متنوع تولید می شود که از آن بر اساس نیاز کاربر در حین کنده کاری چوب متناسب با طرح مورد استفاده قرار می گیرد. از مغار برای ظریف کاری بر روی چوب در هنرهای دستی مثل منبت کاری، معرق کاری، خراطی و … استفاده می شود. مغارها از تنوع زیادی برخوردار هستند که از پرکاربردترین آن ها می توان به مغار تخت، مغار گرد، مغار شفر، مغارگلویی و … اشاره کرد. مغارهای مورد نیاز برای شروع منبت کاری را نمی توان به چند نوع مشخص محدود کرد بلکه نوع مغارهای منبت کاری را سبکی که قرار است بر روی چوب نقش ببندد مشخص می کند. مغارها بطور کلی از نظر طول، اندازه و ابعاد کلی در یک سطح قرار داشته و بسیار به هم شبیه می باشند و تنها ویژگی که باعث تفاوت بین آن ها می شود شکل لبه یا تیغه ها است که همین تفاوت باعث می شود تا مغار متناسب با تیغه خود کار مشخصی انجام دهد و با نام مجزا شناخته شود. تفاوت مغارها در ضخامت، شکل ظاهری و عرض لبه یا تیغه می باشد.
انواع مغارهای منبت کاری
مغارهای منبت کاری دارای تنوع بسیار زیادی می باشند که بررسی جز بجز آن ها ممکن است کاری سخت باشد، ولی به طور کلی می توان مغارهای منبت کاری را به ۴ دسته بزرگ متناسب با شکل ظاهر و کاربرد آن ها تقسیم نمود و هر کدام از مغارهای این ۴ دسته به درجات و اندازه های مختلفی تقسیم می شوند که متناسب با نوع منبت کاری و طرحی که قرار است به وجود بیاید از آن ها استفاده می شود.
مغار منبت کاری تخت
مغار تخت، منبت کاری از نظر سایز تیغه از اندازه ۲ میلیمتر عرض که ظریف ترین نوع آن است شروع می شود و تا عرض ۵۰ میلیمتر و بیشتر هم دارد. برخی از اساتید منبت کاری برای استفاده بهتر از مغار سر تخت آن را به شکل کج یا اریب تیز می کنند که با نام مغار سر کج هم شناخته می شود. مغارهای سر تخت بر اساس ابعاد و پهنای تیغه در اندازه های مختلف با شماره های زوج و فرد تولید می شود که شناخته شده ترین نوع آن با شماره و اندازه زوج به صورت ۲، ۴، ۶، ۸ و … شناخته می شود. از مغار تخت برای کنده کاری روی زمینه چوب، سطوح صاف، ایجاد خطوط و … استفاده می شود.
مغار نیم باز منبت کاری
مغار نیم باز بیشتر برای جدا کردن طرح یا نقش از زمینه استفاده می شود مثلا در طرح پیچک برای قسمت هایی که قوس دایره و گردی کار کمتر است از مغاره نیم باز با پهنای بیشتر استفاده می شود و هرچه قوس کار بیشتر و شدیدتر باشد از مغار نیمه باز با عرض کمتر استفاده می شود و انتخاب اندازه های مغار نیم باز بسته به شرایط طرح برای راحت کار کردن و مسلط شدن مغار به سطح کار انتخاب می شود. مغار نیم باز هم از نظر اندازه و شرایط تیغه در اندازه های مختلف موجود می باشد. مغار نیم باز از نظر ظاهری شبیه مغار گلویی است و به سختی می توان آن ها را از هم تشخیص داد. مهمترین تفاوت و فرق مغار نیم باز و مغار گلویی در مقدار قوس تیغه آن ها می باشد، به این شکل که مغار گلویی قوس یا گودی بیشتری نسبت به مغار نیم باز دارد و با کمی دقت می توان آن ها را از هم تشخیص داد.
مغار گلویی منبت کاری
مغار گلویی همانطور که گفته شد از نظر ظاهری بسیار شبیه مغار نیم باز است و تفاوت اصلی آن ها در مقدار قوس و انحنای تیغه می باشد. به عبارت دیگر اگر کاربر در زمان کار بخواهد چرخش بیشتری در زمان ضربه زدن داشته باشد مغار گلویی از شرایط بهتری برای استفاده برخوردار می باشد. در حقیقت منبت کار باید با توجه به طرح و نقوشی که قرار است بر روی چوب ایجاد کند، نوع مغار متناسب با کار خود را مشخص کند.
مغار شفر یا مغار شیار زن
مغار شفر از نظر ظاهری سری V شکل دارد که از آن برای ایجاد شیار بر روی چوب استفاده می شود. خیلی از مواقع مغار شفر با نام مغار خطی هم شناخته می شود. مغار شفر معمولا در دو اندازه بزرگ و کوچک تولید می شود و افراد منبت کار از دو نوع آن استفاده می کنند. از مغار شفر برای جدا کردن خطوط طرح از هم و یا برای جدا کردن خطوط طرح از زمینه اصلی استفاده می شود. از دیگر مغار های شفر مورد استفاده در منبت کاری مغار شفر گلویی است که شکل ظاهری آن به جای v شکل بودن به صورت U است یا به عبارتی در کف شیار حالت نیم گرد دارد.
هرچند مغار ها از تنوع زیادی برخوردار می باشند ولی باید توجه داشت از همه انواع مغار ها به یک اندازه استفاده نمی شوند و شرایط شکل و طرح است که ممکن است نوع مغار مورد استفاده را مشخص نماید. ولی بطور کلی یک سری از مغارها هستند که کاربرد بیشتری دارند و بیشتر مورد استفاده قرار می گیرند که عبارتند از : مغار تخت ۴، مغار تخت ۸، مغار تخت ۱۲، مغار تخت ۲۰، مغار گلویی ۸، مغار گلویی ۱۶، مغار گلویی ۲۰، مغار نیم باز ۶، مغار نیم باز ۱۲، مغار نیم باز ۱۸، مغار نیم باز ۳۲، مغار شفر اندازه کوچک و …
