درخت شمشاد
شمشاد جز گونه های گیاهی است که آب و هوایی مرطوب سواحل دریا را برای رشد ترجیح می دهد. درخت شمشاد از درختان پهن برگ و بدون خزان است که از رشد نسبتا کندی برخوردار است. بطوری که در طول یک سال در حد چند میلیمتر به قطر تنه آن اضافه می شود. این درخت بومی مناطقی از ارتفاعات جنوب اروپا، شمال افریقا، ترکیه، خاورمیانه و شمال ایران یعنی سواحل خزر می باشد.
درخت شمشاد در تنوع بالایی برخوردار است بطوری که در حدود ۱۷۶ نوع آن تا به حال شناسایی شده است. شمشاد در مناطق مرطوب کاشته نمی شود و تقریبا درختی خودرو و وحشی است که در خاک های شنی رشد کرده و با آب باران تغذیه می شود.
ساختار و مشخصات ظاهری درخت شمشاد
شمشاد گونه ای از گیاهان همیشه سبز است که بوته های آن به صورت کوتاه رشد می کنند و ارتفاع آن در نهایت رشد درصورت فراهم بودن شرایط محیطی متغیر بوده و بین ۱ تا ۹ متر در نوسان می باشد. قطر ساقه و محور رشد این گیاه هم معمولا در شرایط مناسب به حدود ۲۰ تا ۳۰ سانتیمتر هم می رسد. شاخه های زیادی از محور و ساقه این گیاه منشعب می شود که به صورت متقابل روبروی هم قرار می گیرند.
گیاه شمشاد رشد به شکل درختچه ای را می پسندد و شاخه های گسترش یافته آن به صورت زاویه گسترده و یا کم و بیش خمیده می باشد. برگ های سطحی و چرمی شکلی با لبه های تقریبا صاف دارد. اندازه برگ های این گیاه در حد متوسط بوده و نوک های آن ها سرنیزه ای شکل می باشد. رنگ برگ های شمشاد سبزه تیره و تا حدودی براق است.
در فصل بهار وقتی که گیاه به بلوغ می رسد برگ های سبز کوچک، کم رنگی بر روی شاخه های آن شکفته می شود که فاقد ارزش زینتی هستند. برای تکثیر این گیاه می توان از روش قلمه زدن استفاده کرد.
خواص و ویژگی های چوب شمشاد
چوب شمشاد از چوب های سخت، بسیار سنگین و فوق العاده محکم با هم کشیدگی زیاد است به سختی خشک می شود در عین حال زیاد ترک می خورد ولی در عوض بافت بسیار محکمی دارد. چوب داخلی و بیرونی آن همرنگ و تقریبا زرد روشن می باشد. این نوع چوب کج تار است به شکلی که در امتداد تارها ترک می خورد. شمشاد دارای چوبی تلخ مزه و سخت است.
بافتی هیبریدی و ریز دارد که متراکم و یکنواخت بوده و به دلیل صافی نسبتا مناسب تخلخل نداشته به همین دلیل از مقاومت بالایی در برابر رطوبت برخوردار می باشد. این نوع چوب به دلیل داشتن تراکم بالای آوندی از چگالی بالایی برخوردار است. هرچند به دلیل کج تار بودن در زمان خشک شدن ترک بر می دارد ولی خوش کار بوده و به خوبی پرداخت می شود. شمشاد از جمله چوب هایی است که بخوبی رنگ و لاک را پذیرفته و جذب می کند.
کاربردهای چوب شمشاد
چوب شمشاد به دلیل آنکه چوب بسیار فشرده ای است برای ساخت خرک آلات موسیقی استفاده می شود. چوب شمشاد در صنایع ظریفکاری مثل ساخت شانه های کوچک چوبی، قاشق های کوچک چوبی و بخصوص در خاتم سازی، معرق کاری کاربرد داشته و به صورت گسترده مورد استفاده قرار می گیرد. البته امروزه در صورت دسترسی به این نوع چوب، از آن در ساخت مبلمان هم استفاده می شود.
انواع درخت شمشاد
امروزه در حدود ۱۷۶ گونه مختلف از شمشاد شناسایی شده است که از شناخته شده ترین نمونه های آن می توان به شمشاد پرتقالی یا طلایی، شمشاد ژاپنی، شمشاد نعنایی، شمشاد جنگلی، شمشاد خزری و … اشاره کرد.
درخت شمشاد سبز
شمشاد طلایی درختچه ای همیشه سبز است که رستن گاه و منشاء آن شرق آسیا بخصوص کشور ژاپن است و از آنجا به سراسر جهان منتقل شده است. ارتفاع این گیاه در طبیعت به ۴ متر هم می رسد. برگ هایی به شکل چرمی و رنگ سبز تیره دارد که از نظر ظاهری برگ های آن تخم مرغی شکل بوده و دارای حاشیه های دندانه داری می باشد. گل آذین آن به طول ۵ سانتیمتر بوده و گل های آن در اواسط بهار به رنگ سبز مایل به سفید ظاهر می شود. وقتی که گل های آن بارور می شود به میوه های صورتی و نارنجی تبدیل می شود.
شمشاد پیچ
این نوع شمشاد از شمشاد های بالا رونده می باشد. گیاهی همیشه سبز است و مثل اکثر شمشاد ها منشاء و بوم گاه اصلی آن شرق آسیا می باشد. ارتفاع این نوع شمشاد در صورت فراهم بودن شرایط محیطی در نهایت رشد ممکن است به ۲۰ متر هم برسد. برگ های این نوع از شمشاد کوچک و به رنگ های سبز روشن، سبز بالکه های سفید، سبز با لک های زرد و صورتی می باشد در پاییز و زمستان رنگ برگ های آن تغییر می کند و مناظر زیبایی را به وجود می آورد.
درخت شمشاد برگ نعنایی
شمشاد برگ نعنایی، گونه ای انواع شمشاد است که می تواند تا ارتفاع زیادی رشد کند. شمشاد ها گیاهانی پایا و پر دوام هستند ولی رشد آن ها کم است و تقریبا بعد از گذشت ۵ سال در حدود ۱ متر رشد می کنند. شمشاد نعنایی دارای برگ هایی به رنگ سبز تیره و پر نقطه می باشد. گل های این نوع از شمشاد بسیار کوچک و اندکی معطر هستند به همین دلیل زنبورها به شدت جذب آن می شوند. این نوع شمشاد ها با آنکه هوای سرد را تحمل می کنند ولی مناطق معتدل را برای رشد ترجیح می دهند.
شمشاد طلایی
شمشاد طلایی درختچه ای همیشه سبز است که برگ های سبز رنگ، درشت، براق و بیضی شکلی روی شاخه های آن روئیده می شود. شمشاد طلایی از گونه های معمول و متداولی است که در شمال ایران بنابر شرایط محیطی و منطقه ای به مقدار زیاد رشد داشته و به صورت گسترده تولید و توزیع می شود. درختی بسیار سازش پذیر و مقاوم بوده و به سرعت می تواند خود را با شرایط آب و هوایی جدید منطبق کند.
